Ziektebeeld | Pacemaker | HMC (2024)

Over een pacemaker

Een pacemaker zorgt ervoor dat het hart in het juiste ritme blijft kloppen. Een pacemaker bestaat uit een kastje met een batterij en een computergedeelte dat vastzit aan elektrische draden (elektrodedraden). Meestal krijgt u een pacemaker omdat uw hart te langzaam klopt of soms even stopt met kloppen.

Werking pacemaker

De elektrodedraden van de pacemaker zitten vast aan de binnenzijde van de hartwand. Een sensor in de pacemaker meet continu het hartritme. Als dat te langzaam is, geeft de pacemaker kleine stroompjes af, zodat het hart weer het juiste ritme heeft.

Soorten pacemakers

Er zijn verschillende soorten pacemakers. Welke pacemaker u krijgt, hangt af van uw hartprobleem:

Pacemaker met één draad: VVI-pacemaker

Een VVI-pacemaker heeft één elektrodedraad in de rechterkamer. Deze pacemaker controleert het ritme in de rechterventrikel. Als dit ritme onder een bepaalde grens komt, geeft de pacemaker een elektrisch stroompje (impuls) af in de rechterkamer, zodat de kamers samenknijpen. Deze pacemaker is geschikt voor mensen met een permanente ritmestoornis in de boezems (atriumfibrilleren) en een te langzame hartslag in de kamers.

Pacemaker met twee draden: DDD-pacemakers

Een DDD-pacemaker heeft één elektrodedraad in de rechterkamer en één elektrodedraad in de rechterboezem. De pacemaker controleert via beide draden of het hartritme voldoende is. Bij een te langzame hartslag geeft de pacemaker een elektrisch stroompje (impuls) af via een van de draden in het hart, zodat de boezems en kamers in een goed ritme blijven pompen. Een DDD-pacemaker geven we meestal aan patiënten met een AV-blok of Sick Sinus Syndroom.

Pacemaker met drie draden: biventriculaire pacemaker (CRTP)

Een biventriculaire pacemaker heeft drie draden: één elektrodedraad in de rechterkamer, één draad in de rechterboezem en één draad bij de linkerkamer. Deze pacemaker is bedoeld voor patiënten met hartfalen. De pacemaker werkt continu en zorgt ervoor dat het hart gelijkmatiger samentrekt en zo de pompkracht verbetert. We noemen dit resynchronisatietherapie.
Lees meer over biventriculaire pacing op hartstichting.nl

Wat is een hartfalen en een asynchrone hartfunctie?
Bij hartfalen is de pompfunctie van het hart niet goed. Soms pompt het hart dan niet gelijkmatig (asynchroon). Hierdoor kan een vertraging ontstaan in de activatie tussen de beide hartkamers. Dat zorgt ervoor dat het hart nog slechter pompt.

Wat is biventriculaire pacing?
Het asynchroon pompen lossen we op door het hart vanuit twee kanten tegelijk een stroompje te geven (te stimuleren). Bij een normale pacemaker stimuleert de elektrodedraad het hart vanuit de rechterkamer. Bij biventriculaire pacing kan de pacemaker met een extra elektrodedraad tegelijkertijd rechts en links stimuleren. Zo pompt het hart weer synchroon en verbetert de pompkracht. Door biventriculaire pacing verbetert vaak de conditie van patiënten met hartfalen. Zij kunnen weer bewegen zonder kortademig te zijn. Dit verbetert de kwaliteit van leven.

Fysiologische pacing: stimuleren van het hart op een natuurlijke manier

Het systeem dat het hart aanzet tot regelmatig kloppen, werkt met elektrische prikkels. Dit systeem van het hart bestaat uit de sinusknoop, de AV-knoop, de bundel van His, de linker bundel en de rechter bundel.

Nieuw is dat we dit systeem direct stimuleren. Dit doen we door een elektrodedraad te plaatsen in de buurt van de linker bundel. De pacemaker stimuleert het hart dan op een natuurlijkere manier dan wanneer dat gebeurt via een elektrodedraad in de rechterkamer. We noemen deze manier van stimuleren fysiologische pacing. Omdat we de elektrodedraad plaatsen de buurt van de linker bundel, heet dit ook wel Left Bundle Branch Area Pacing (LBBAP).

Lees meer over pacemakers op hartstichting.nl

Voorbereiding

Uitleg over de operatie

Wanneer uw cardioloog u heeft aangemeld voor het plaatsen van een pacemaker, ontvangt u een afspraak voor een gesprek met een gespecialiseerd verpleegkundige. U krijgt uitleg over de voor- en nazorg, de operatie en de risico’s.

Allergieën

Heeft u allergieën, bijvoorbeeld voor contrastvloeistof of antibiotica? Geef dit dan door aan de arts of verpleegkundige. U krijgt dan vóór de operatie een middel dat een allergische reactie voorkomt.

Heeft u vragen of kunt u niet naar een afspraak komen?

Heeft u een vraag? Bel of mail ons dan gerust. Heeft u een probleem waardoor u niet op tijd naar een afspraak kunt komen? Laat dit dan zo snel mogelijk weten aan het Planningssecretariaat Cardiologie via telefoonnummer 088 979 31 61 of via e-mail planningangiokamer@haaglandenmc.nl – graag uiterlijk 24 uur voor de afspraak, want dan kunnen wij een andere patiënt in uw plaats helpen. U kunt zich afmelden van maandag tot en met vrijdag van 08.00 tot 16.30 uur. Als u een afspraak niet of te laat afmeldt, moeten we de afspraak helaas in rekening brengen.

Opname

Voor een pacemakeroperatie verblijft u één nacht in het ziekenhuis.
Verblijft u al in het ziekenhuis? Dan brengt de verpleegkundige u naar de hartkatheterisatiekamer.
Komt u vanuit huis naar HMC Westeinde? Meld u dan op het afgesproken tijdstip op de verpleegafdeling Cardiologie, op afdeling C5 of C6. Tijdens uw verblijf in HMC mag er één persoon bij u blijven.

Lees meer over uw verblijf op de verpleegafdeling

Medicijnen

Zorg dat u paracetamol in huis hebt. Deze tabletten gebruikt u, wanneer u thuiskomt na de operatie.

Vervoer

Zorg voor vervoer na de operatie. U mag dan namelijk niet zelf naar huis rijden.

Operatie

De operatie vindt plaats in een hartkatheterisatiekamer. Dit is een steriele kamer waar een cardioloog de operatie uitvoert. U gaat op de operatietafel liggen. De verpleegkundige sluit u aan op de monitoren, zodat we uw hartritme kunnen zien tijdens de operatie. De verpleegkundige dekt u toe met steriele doeken. Het is belangrijk dat u goed luistert naar de instructies van de verpleegkundige. Zo voorkomen we dat er bacteriën in het operatiegebied komen.

Verdoving

Tijdens de operatie bent u meestal gewoon wakker. U kunt wel voelen dat de cardioloog met de behandeling bezig is, maar door de verdoving voelt u geen pijn. Voelt u wel pijn? Laat dat dan weten aan de cardioloog of verpleegkundige. Zij geven u extra verdoving.
We kunnen u ook in slaap brengen. Voor een pacemakerplaatsing doen we dat zelden. U krijgt een slaapmiddel via het infuus. Heeft u een hoog risico op ademproblemen bij slaapmiddelen? Dan brengt een anesthesist u onder narcose. We kunnen uw operatie dan alleen plannen op een dagdeel dat de anesthesist aanwezig is op de katheterisatiekamer. De wachttijd tot de ingreep is dan langer.

Pacemaker

De cardioloog maakt een snee van vijf tot tien centimeter, links onder het sleutelbeen tussen uw borstspier en schouder. Onder de huid maken we een pocket, een soort ‘huisje’ voor de pacemaker. We zoeken een ader waarmee we het hart kunnen bereiken. Dat kan wat gevoelig zijn. Soms is deze ader te klein en prikken we een grotere ader aan. De cardioloog schuift de draden door de ader naar het hart en zet deze vast aan de binnenzijde van de hartwand. De cardioloog zet de draden buiten het hart vast bij de borstspier en verbindt deze aan de pacemaker. De cardioloog plaatst het geheel in de pocket. Vervolgens hechten we de wond en lijmen we de buitenste huidlaag.

Bekijk het filmpje over het plaatsen van een pacemaker.

Biventriculaire pacemaker

De ingreep lijkt erg op het plaatsten van een normale pacemaker, maar duurt langer omdat de cardioloog een derde elektrodedraad moet plaatsen bij de linkerhartkamer. Het plaatsten van deze derde draad is soms lastig. De cardioloog moet in de rechterboezem een kleine opening zoeken om de draad in op te voeren naar een ader die om het hart ligt (de sinus coronarius). Deze opening ligt soms verstopt. Het opzoeken vergt tijd. Bij 3% van de ingrepen lukt het helaas niet om dit vat of een stabiel plekje aan de linkerzijde van het hart te vinden.

Duur van de operatie

Hoe lang de operatie duurt, hangt af van het soort pacemaker dat u krijgt.

• Het plaatsen van een pacemaker met één draad in het hart duurt ongeveer dertig minuten.
• Het plaatsen van een pacemaker met twee draden in het hart duurt ongeveer één uur.
• Het plaatsen van een biventriculaire pacemaker met drie draden duurt ongeveer twee uur.

Daar komt de voorbereidingstijd en nazorg nog bij.

Na de operatie

Naar huis

De dag na de operatie mag u weer naar huis. Maar pas nadat de technicus uw pacemaker heeft doorgemeten, er een röntgenfoto van uw borstkas is gemaakt en uw wond is gecontroleerd. U krijgt een pas van de technicus met de gegevens van de pacemaker mee naar huis.

Pijnstillers

U mag altijd paracetamol gebruiken tegen de pijn. Neem maximaal zes tabletten van 500 milligram per dag.

Douchen

U mag de dag na de operatie weer douchen. Gebruik geen zeep of lotion op de wond. Na het douchen, dept u de huid met een droge handdoek droog. U mag niet wrijven met de handdoek. De wond mag niet weken, dus u mag pas in bad of zwemmen als de wond volledig genezen is. Dat duurt ongeveer zes weken.

Hechtingen

Het litteken van de operatie moet goed kunnen genezen en heeft rust nodig. De bovenlaag van de huid is geplakt met lijm. Laat deze lijm zitten, want deze heeft een beschermende werking. De lijm valt er binnen twee weken vanzelf af.

Gebruik van de arm

U mag de arm aan de kant waar de pacemaker is geplaatst, de eerste zes weken maar beperkt gebruiken. Dit is nodig om de pacemaker en draden goed te laten hechten. Til niet te zwaar in de eerste zes weken na de operatie. Beweeg die arm tot maximaal op schouderhoogte en breng de arm niet achter de rug. Het is belangrijk dat u de schouder wel blijft bewegen. Zo voorkomt u schouderproblemen zoals een ‘frozen shoulder’.

Werken

We raden aan de eerste week rust te nemen en niet te gaan werken. Bij sommige beroepen kunt u na een week weer beginnen. Overleg met de verpleegkundige of uw cardioloog wat voor u het beste is.

Fietsen

U mag weer fietsen als uw wond volledig is genezen. Dat is meestal na twee tot drie weken.

Autorijden

Heeft u een pacemaker en is uw wond dicht? Dan mag u na ongeveer een week weer autorijden.

Bekijk het filmpje over het leven met een pacemaker.

Risico’s van het plaatsen van een pacemaker

Zoals bij iedere operatie is er ook tijdens of na het plaatsen van een pacemaker een risico dat er een probleem optreedt. De kans is wel erg klein. We noemen de belangrijkste risico’s:

• kans op een nabloeding
  Het risico op een nabloeding is groter als u bloedverdunners gebruikt. Vaak herstelt dit vanzelf, maar soms is een nieuwe ingreep nodig.
• kans op een infectie
  De operatie vindt onder steriele omstandigheden plaats en u krijgt antibiotica voor de ingreep. Toch kan er soms een bacterie achterblijven in de wond, op de draden of op de pacemaker. Bij een infectie krijgt u antibiotica en moeten we de pacemaker meestal verwijderen.
• draaddislocatie
  De elektrode- of schokdraad kan losraken of verplaatsen (draaddislocatie), waardoor de pacemaker soms niet goed meer werkt en een nieuwe ingreep nodig is.
• (gedeeltelijke) klaplong
  Bij het aanprikken van een ader is er een klein risico op een (gedeeltelijke) klaplong. Dit herstelt vaak spontaan, maar soms is het noodzakelijk een slangetje (drain) te plaatsen, dat vocht afvoert.
• bloed in het hartzakje
  Bij het inbrengen van de elektrodedraden is er een kleine kans dat we door het hart prikken. Er komt dan bloed in het hartzakje terecht (tamponade). Dat zuigen we weg.
• de hik
  U kunt de hik krijgen. Dat komt doordat de draad het middenrif stimuleert. De pacemakertechnicus kan dit meestal verhelpen door de instellingen van de pacemaker aan te passen.
• beschadigde elektrodedraden
  Op de lange termijn kunnen de elektrodedraden beschadigen, bijvoorbeeld door breuken in de geleiders of beschadiging van de isolatie. De draden zijn steeds in beweging en raken andere structuren in het hart of bij de pocket. De pacemakertechnicus ziet dit tijdens een controle. Soms moet de cardioloog dan een nieuwe draad plaatsen.

Het risico op een complicatie bij een biventriculaire pacemaker is iets hoger dan bij een normale pacemaker. Omdat de ingreep wat langer duurt, is het risico op een infectie ook groter. De kans dat een draad loslaat of beschadigt, is ook groter, omdat er een extra draad in het hart zit.

Wanneer neemt u contact op met HMC?

Bel in een levensbedreigende situatie altijd 112.

Het plaatsen van een pacemaker is een veilige operatie, die zelden complicaties geeft. Maar zoals bij iedere operatie kunnen er toch complicaties optreden. Neem contact op met de dienstdoende arts-assistent (via 088 979 65 16):

• bij roodheid of jeuk aan de wond
• als de wond open is gegaan
• bij zwelling van de wond
• bij koorts of pus uit de wond
• bij hartkloppingen
• bij klachten van de arm die passen bij trombose (vocht vasthouden en een vermoeide, zware arm)
• bij flauwvallen of als u bijna flauwvalt
• bij prikjes of kloppingen in de buik of borstkas
• hoort u een piepje of voelt u een trilsignaal? Neem dan contact op met de pacemakertechnicus.

Neem contact op en vraag naar de technicus als:

• u vragen heeft over uw rijbewijs
• u een MRI, bestraling of ultrakorte golf (UKG)-behandeling gaat krijgen
• u een gal- of niersteen vergruizing moet ondergaan
• u een grote medische ingreep of ingreep onder algehele narcose gaat krijgen

Onze technici zijn bereikbaar van maandag tot en met vrijdag van 08.00 uur tot 16.30 uur via deze telefoonnummers:

• HMC Antoniushove 088 979 46 68
• HMC Bronovo 088 979 44 38
• HMC Westeinde 088 979 31 26

Heeft u problemen buiten kantoortijden (‘s avonds, ‘s nachts of in het weekend)? Ga dan voor controle naar de Eerste Hart Hulp in HMC Westeinde. Er is altijd een arts aanwezig om u te onderzoeken.

Heeft u vragen over de planning of heeft u een medische vraag over de pacemaker-operatie? Neem dan contact op met het Planningssecretariaat Cardiologie via telefoonnummer 088 979 31 61 (maandag tot en met vrijdag van 08.00 uur tot 16.30) of via e-mail planningangiokamer@haaglandenmc.nl.

Controles

Na de operatie volgt een aantal belangrijke controles. We maken deze afspraken voordat u het ziekenhuis verlaat:

• wondcontrole
  Ongeveer tien dagen na de operatie heeft u een afspraak met de verpleegkundige voor een wondcontrole. U kunt een foto per e-mail sturen naar icd.poli@haaglandenmc.nl.
  Heeft u vragen over uw wond? Dan kunt op dinsdag en donderdag contact opnemen met de verpleegkundige via het verpleegkundig spreekuur: telefoonnummer: 088 979 11 61. U kunt ook e-mailen naar het bovenstaande e-mailadres.
  Bij geen gehoor kunt u tijdens kantooruren contact opnemen met de technicus via telefoonnummer 088 979 31 26.
• technische controle
  Een technische controle is nodig om de werking van de pacemaker te waarborgen. We controleren de registratie van het hartritme, de instellingen en de status van de batterij. We kijken ook of uw pacemaker hartritmestoornissen heeft waargenomen. Deze controle is volledig pijnloos. Soms heeft u een licht bonzend gevoel en een wat snellere hartslag. Tijdens deze controle is er voldoende ruimte om al uw vragen te stellen.

Onze technici

• controle bij cardioloog
  Behalve dat uw pacemaker gecontroleerd wordt, blijft u ook onder controle van uw cardioloog. U heeft één keer per jaar een controle bij uw cardioloog en tussendoor controleert de technicus uw pacemaker. De cardioloog bespreekt op het spreekuur met u of u vaker een controle nodig heeft.

Het device-team

We willen graag dat iedereen onze patiënten informatie begrijpt. Heeft u een opmerking over de tekst hierboven? Mail deze dan naar n.houben@haaglandenmc.nl. Dank u wel voor uw feedback!